Bron: EenVandaag | Auteur: Petra Gaffke | 12-05-2022
Slechte slapers lopen een hoger risico om een psychische aandoening te ontwikkelen en herstellen ook moeilijker. “Onbegrijpelijk dat psychiaters niet standaard proberen de slaap van patiënten te verbeteren”, vindt slaaponderzoeker Eus van Someren.
Mariëlle Faas is een slechte slaper. En ze heeft ook nog eens last van een posttraumatische stressstoornis vanwege een heftige tijd in haar jeugd.
‘Hyperalert de dag door’
“Doordat ik de nacht niet goed doorkom word ik ’s ochtends al gespannen wakker”, vertelt Mariëlle. “Hyperalert dender ik vervolgens de dag door, altijd waakzaam, terwijl ik eigenlijk oververmoeid ben. Op gegeven moment kun je dan steeds minder aan, de angststoornis wordt sterker. Het is een enorm negatieve spiraal waarin je terecht komt.”
De vraag is of er een verband bestaat tussen haar slaapproblemen en de angststoornis waar Mariëlle mee kampt. En zo ja, wat er dan precies gebeurt in de hersenen. Daarnaar wordt nu in Nederland onderzoek gedaan.
‘Brein blijft de hele nacht door alert’
“We willen twee dingen weten”, vertelt Eus van Someren, hoofd van de afdeling Slaap en Cognitie van het Nederlands Herseninstituut. “Waarom slapen mensen überhaupt slecht, en hoe komt het dat slechte slapers een grotere kans hebben om een angststoornis te ontwikkelen?”
Van Someren vermoedt dat dit komt doordat hun slaap sterk gefragmenteerd is. “Ze slapen niet eens zo weinig uren als je alles bij elkaar optelt, maar hun brein wordt telkens weer wakker en blijft de hele nacht door alert.”
Actief en inactief
Wat er precies gebeurt in de hersenen en waar slaapproblemen en angststoornissen elkaar ontmoeten, daar wil het nieuwe onderzoek antwoorden op vinden.
“We gaan onder meer heel precies kijken naar de hersengolven. Welke delen van de hersenen actief zijn tijden gefragmenteerde slaap en welke inactief, dat willen we in kaart brengen”, vertelt Van Someren.
Bewezen verband tussen slecht slapen en depressie
Van Someren en zijn team hebben in de afgelopen jaren al onderzoek gedaan naar de link tussen slecht slapen en het ontstaan van depressies. “Daarover weten we inmiddels dat er een direct verband bestaat. Slechte slapers hebben een twee keer grotere kans om depressies te ontwikkelen dan mensen die wel goed slapen.”
“En het lijkt ook logisch: als je goed in je vel zit en je hebt spanning of stress, dan valt het na een nachtje goed slapen de volgende dag vaak mee. Als je daarentegen slecht hebt geslapen, werkt dat averechts. Dan worden de zorgen en sombere gedachtes alleen maar groter.”
‘Te veel in hokjes gedacht en behandeld’
Bij angststoornissen lijkt een vergelijkbaar verband te bestaan; van alle patiënten met een angststoornis blijkt maar liefst zo’n 80 procent ook slechte slapers te zijn. “Dit weten we dus al, maar er gebeurt veel te weinig met deze kennis”, vindt Van Someren.
“Er wordt nog veel te veel in hokjes gedacht en behandeld. Mensen krijgen of een behandeling voor een angststoornis of voor slecht slapen. Terwijl het een kwestie is van én én.” Ook bij Mariëlle Faas was er weinig interesse voor haar gebroken nachten. “De relatie tussen mijn de angststoornis en mijn slaapproblemen werd totaal niet gelegd. Terwijl ik wel het gevoel had dat het elkaar enorm versterkte.”
‘Mensen zijn ten einde raad’
Het gebrek aan aandacht voor slaapproblemen heeft veel impact, stelt slaaponderzoeker Van Someren: “Ik zie mensen die echt ten einde raad zijn, en daar moeten we iets voor doen.”
“Er zijn cognitieve gedragstherapieën die slaapproblemen kunnen verlichten, en af en toe kan ook medicatie helpen. Ik denk dat we te terughoudend zijn geworden met slaapmiddelen. Moeten we dan wachten tot een slapeloze depressief of angstig wordt, en daar dan wel pillen voor geven?”
Bandje rond je hoofd
Mariëlle Faas is als patiëntenvertegenwoordiger van de Angst, Dwang en Fobie Stichting betrokken bij het opzetten van het nieuwe onderzoek. “Ik heb aan een pilotfase meegedaan waarin we keken hoe je thuis je hersenactiviteit meet”, vertelt ze. “Dat gaat met een bandje rond je hoofd. En er is een app waar ik van alles in kan vullen rondom mijn slaapritme. De onderzoekers kunnen dan op afstand de data bekijken en verwerken.”
“Ik vind dit onderzoek heel belangrijk. En ik hoop dat veel slechte slapers die met angst en stress kampen mee gaan doen. Behandelaars moeten breder leren kijken en niet alleen de geijkte diagnose-behandelplannen volgen.”
